لینوکس دبیان؛ آشنایی با توزیع دبیان و ویژگی‌های آن!

لینوکس دبیان برای افرادی که به سیستم‌‎عامل لینوکس علاقه‌مند هستند، نامی آشناست. همانطور که احتمالا می‌دانید، توزیع‌های مختلف لینوکس به صورت منبع‌‎باز (open-source) و کاملا رایگان ارائه شده‌اند. به همین دلیل، افراد زیادی این سیستم‎‌عامل را برای انجام کارهای اداری و خانگی خود انتخاب می‌کنند. آشنایی با توزیع‌های مختلف لینوکس، به شما کمک می‌کند که بتوانید بهترین و مناسب‌ترین توزیع برای رفع نیاز‌هایتان را پیدا کنید.

در اصل، لینوکس یک هسته سیستم‎‌‌عامل است و طراحی آن بر اساس یونیکس انجام گرفته است. سیستم‎‌عامل لینوکس دبیان که با نام دبیان GNU نیز شناخته می‌شود، یکی از پایدارترین توزیع‌های لینوکس است که مانند سایر توزیع‌ها، به صورت رایگان در اختیار عموم قرار دارد. این سیستم‌‎عامل برای اولین بار در تاریخ 16 آگوست 1993 توسط ایان مورداک (Ian Murdock) معرفی شد. در ادامه، قصد داریم به بررسی ویژگی‌ها، نحوه تکامل، انواع نسخه‌های دبیان و مسائل مربوط به آن بپردازیم. برای آشنا شدن با این سیستم‎‌عامل قدرتمند، با ما همراه باشید.

لینوکس دبیان چیست؟

در دنیای نرم‌‎افزارهای منبع باز، دبیان توانسته جا پای خود را به عنوان قدیمی‌ترین و قوی‌ترین توزیع لینوکس محکم کند. این سیستم‎‌عامل به صورت داوطلبانه توسط گروه بزرگی از برنامه‌‎نویسان توسعه داده شده و همواره پشتیبانی می‌شود. دبیان را می‌توان یک توزیع والد دانست؛ چرا که بیش از 120 توزیع جدیدتر مانند اوبونتو (Ubuntu)، لینوکس مینت (Linux Mint)، کالی لینوکس (Kali Linux)، تانگلو (Tanglu)، ناپیکسو (Knoppix)، سالید ایکس-کی (SolydXK) با اعمال تغییرات در کد منبع آن ساخته شده‌اند.

در واقع، می‌توان اینطور گفت که با اینکه دبیان توزیعی از سیستم‌عامل لینوکس است، خودش دارای زیرشاخه‌ها و توزیع‌های بسیار زیادی است. به توزیع‌های مبتنی بر این سیستم‌‎عامل، توزیع‌های لینوکس مبتنی بر دبیان گفته می‌شود.

تاکید توزیع لینوکس Debian بر روی ثبات و پایداری سیستم‎‌عامل است. به همین دلیل است که در سال 2018، این توزیع جزو یکی از بهترین انتخاب‌ها لقب گرفت.

دبیان تحت مجوز GNU / GPL ارائه شده و مخزنی از هزاران نرم‌‎افزار رایگان دارد. همین ویژگی، باعث می‌شود که دبیان را به عنوان یک سیستم مدیریت پکیج خوب که امکانات زیادی در زمینه بروزرسانی، مدیریت پکیج و نصب در اختیار مدیر سیستم قرار می‌دهد، قلمداد کنیم.

در سیستم‌‎عامل لینوکس دبیان علاوه بر انتشار بروزرسانی‌های امنیتی، بروزرسانی‌های دقیقی برای حل مشکلات سیستم‌‎عامل نیز منتشر می‌شود. به عنوان مثال، به‎‌روزرسانی Debian 10 که با نام عمومی Debian Buster شناخته می‌شود و همچنین Debian 10.5، یکی از جدیدترین بروزرسانی‌ها به شمار می‌روند که علاوه بر آخرین برنامه‌های کاربردی نرم‎‌افزاری، بسیاری از رفع خطاهای امنیتی به آن‎‌ها اضافه شده است.

البته جدیدترین نسخه لینوکس دبیان به نام bullseye که نسخه 11 این سیستم‎‌عامل است، در تاریخ 14 آگوست 2021 منتشر شده است. این نسخه به عنوان یک نسخه پایدار شناخته می‎شود.

این سیستم‌عامل در 3 کانال اصلی تست (در حال توسعه)، پایدار و ناپایدار موجود است. کانال‌های پایدار نسبت به 2 کانال دیگر، امنیت بالاتری دارند و کمترین باگ‌ها در آن‌ها مشاهده می‌شود. همچنین، کارکردن با این سیستم‌عامل بسیار راحت است و به همین دلیل، امتیاز بالایی برای کاربرپسند بودن می‌گیرد.

تاریخچه لینوکس دبیان

در تاریخ 6 آگوست 1993 لینوکس دبیان توسط ایان مورداک برای اولین بار به عموم مردم معرفی شد. در آن زمان، هدف از دبیان ایجاد یک سیستم‌عامل غیر‎تجاری، رایگان و مطابق با پروژه‌های لینوکس و گنو بود. در نتیجه، به مدت یک سال (از سال 1994 تا سال 1995) مورد حمایت مالی بنیاد نرم‎ افزار آزاد (FSF) قرار داشت.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید اسم دبیان به چه معنی است؟ دبیان از ترکیبی از نام کوچک بنیان‌گذار این سیستم‌عامل (ایان مرداک) و همسر سابقش (دبرا لین) ساخته شده است.

در اوایل معرفی لینوکس دبیان، بسیاری از افراد تصور می‌کردند که این پروژه شکست می‌خورد و مورد استقبال قرار نمی‌گیرد. با این حال، دبیان توانست در عرض چند سال، به موفقیت چشمگیری دست پیدا کند.

جالب است بدانید که توسعه دهندگان این سیستم‌‎عامل، هیچ چشم‌داشت مالی نداشتند و آن را در اوقات فراغت خود، به صورت کاملا داوطلبانه توسعه دادند و پس از آن نیز هیچ پولی بابت آن دریافت نکردند. نه تنها دبیان برخلاف تصور عمومی به موفقیت رسید، بلکه در کمتر از 10 سال، توزیع‌های زیادی بر اساس آن ایجاد شد. لینوکس Debian از انواع معماری سیستم و کامپیوتر پشتیبانی می‌کند. حتی پکیج‌های نرم‌‎افزاری دبیان برای معماری‌های 8 پردازنده نیز طراحی شده است.

پس از موفقیت و توسعه دبیان، ریچارد استالمن (Richard Stallman) که بنیانگذار جنبش FSF است، به دلیل مخالفت با برخی توضیحات دبیان، نرم‌‎افزاری به نام Virtual Richard M. Stallman را طراحی کرد که کار اصلی آن بررسی پکیج‌های نرم افزار نصب‎‌شده در توزیع دبیان و گزارش‌‎دهی است. این نرم‎‌افزار رایگان نیست.

کاربردها و برنامه‌های لینوکس دبیان

شما می‌توانید سیستم‌‎عامل دبیان را بر روی اکثر پردازنده‌ها با معماری‎‌های مختلف در نسخه‌های 32 بیتی و 64 بیتی رایانه‌های Intel، AMD، ARM و کامپیوتر‌های mainframe eServer از سری IBM z نصب کرده و آن را اجرا کنید.

این سیستم‌‎عامل، قابلیت اجرای محیط دسکتاپ GNOME را دارد و برنامه‌هایی مانند OpenOffice.org، سیستم ایمیل Evolution، برنامه‌هایی مانند Iceweasel، پخش‌‎کننده‌های موسیقی و ویدئو، نمایشگر تصویر، ویرایشگر متن، نمایشگر PDF و بسیاری از برنامه‌های کاربردی دیگر را در اختیار کاربرانش قرار می‌دهد.

همچنین، کاربران دبیان می‌توانند از محیط گرافیکی قدرتمند و کاربرپسندی که شامل ترمینال خط فرمان است استفاده کنند.

مزایای لینوکس دبیان

پایداری بسیار بالا

برای اینکه در زمان اجرای برنامه‌های بسیار سنگین با خطا مواجه نشوید، باید سیستم‌عاملی را انتخاب کنید که پایدار است. دبیان از نسخه‌های قدیمی برنامه استفاده می‌کند و قابلیت اطمینان بسیار بالایی دارد. به همین دلیل، به ندرت پیش می‌آید که در زمان اجرای برنامه‌ها، با ارور مواجه شوید.

سازگاری با سرور

یکی از مزایای لینوکس دبیان این است که می‌توانید آن را بر روی سرور مجازی استفاده کنید. همین امر باعث محبوبیت بیشتر آن شده است. بدین صورت، شما برای کار با سرور، دیگر نیازی به نسخه یا ویرایش خاصی از سیستم‌عامل خود نخواهید داشت و می‌توانید از نسخه اصلی دبیان استفاده کنید.

اگر قصد خرید سرور مجازی لینوکس را دارید، خیالتان از بابت کار کردن این سرور با دبیان راحت خواهد بود.

منبع باز بودن

شما می‌توانید تغییرات دلخواهتان را در برنامه‌ها و سیستم‌عامل‌های منبع بازی مانند دبیان اعمال کنید. این ویژگی لینوکس دبیان برای برنامه‌‎نویسان و توسعه‌دهندگانی که مایل هستند تغییرات مدنظرشان را اعمال کنند، بسیار عالی است.

پشتیبانی قدرتمند

نرم‌افزار دبیان توسط صد‌ها داوطلب که از سراسر جهان با یکدیگر همکاری کرده‌اند، ساخته شده و پشتیبانی می‌شود. حتی اگر برنامه‌نویسی بلد نیستید هم می‌توانید جزئی از کامیونیتی دبیان شوید و مانند دیگران، به آموزش لینوکس دبیان بپردازید و سوالات مربوط به رفع مشکلات کاربران دیگر پاسخ دهید.

پایداری بالا

انتشار نسخه‌های جدید دبیان به طور متوسط 2 الی 3 سال طول می‌کشد. در این زمان، توسعه‌‎دهندگان به بررسی و رفع باگ‌ها و مشکلات امنیتی می‌پردازند و با ارائه آپدیت‌های امنیتی نسخه پایدار، به بهبود این سیستم‌‎عامل کمک می‌کنند.

البته در طی این آپدیت‌ها، هیچ ویژگی یا قابلیت جدیدی به سیستم‌عامل اضافه نمی‌شود و فقط از نظر امنیتی بهبود می‌یابد. این مزیت برای مدیران سرور که در کوتاه‎ مدت نیازی به ارتقای سیستم‌ عامل ندارد، اهمیت زیادی دارد.

معایب لینوکس دبیان

به دلیل تاخیر در آپدیت‌ها، معمولا نسخه‌های پایدار دبیان هر 2 الی 3 سال یکبار منتشر می‌شوند. به همین دلیل، توسعه و آزمایش آن برای بسیاری از افراد، زمان‌بر و طولانی است و کاربران مجبور هستند تا زمان انتشار نسخه‌ی بدون باگ، از نسخه‌های آزمایشی استفاده کنند. این امر در مورد پکیج‌های نرم‌‎افزاری دبیان نیز صدق می‌کند.

از معایب دیگر دبیان می‌توان به عدم پشتیبانی از آپدیت‌های دلتا (مانند Delta RPM) اشاره کرد.

ورژن‌های مختلف لینوکس دبیان

تاکنون 3 نسخه برای دبیان معرفی شده است:

نسخه پایدار

نسخه پایدار که به عنوان آخرین نسخه رسمی لینوکس دبیان شناخته می‌شود، علاوه بر امنیت زیاد، از پایداری بالایی برخوردار است و در محیط‌های عملیاتی کاربردهای فراوانی دارد. عیب بزرگ این نسخه این است که با نرم‌افزار‌های جدید سازگار نیست. اگر به دنبال نسخه‌ای هستید که دائما در حال ارائه بهترین و جدیدترین پکیج‌های نرم‌افزاری است، نسخه پایدار گزینه مناسبی برای شما نیست؛ چراکه سال‌ها طول می‌کشد تا به نسخه مورد نظرتان برسید.

نسخه آزمایشی

نسخه آزمایشی همواره در حال گسترش پکیج‌های نرم‌افزاری است و در نهایت، به نسخه پایدار ختم می‌شود. این نسخه برای بررسی و آزمایش خطا ساخته شده است؛ بدین صورت که کاربران با آزمایش این نسخه، خطاهای مطرح‌‎شده را در کامیونیتی دبیان به اشتراک می‌گذارند. نسخه آزمایشی نسبت به نسخه پایدار دارای آپدیت‌های بیشتری است، اما این آپدیت‌ها معمولا در زمان مناسبی ارسال نمی‌شوند. آخرین نسخه بتا دبیان bullseye نام دارد.

نسخه ناپایدار

در نسخه ناپایدار دبیان که آن را با حروف اختصاری Sid نیز می‌شناسند، فرآیند توسعه سیستم‎‌عامل کامل شده و به عبارتی دیگر، نسخه‌ای آزمایشی و در حال توسعه است. تفاوت این نسخه با نسخه آزمایشی در این است که کاربران در نسخه آزمایشی می‌توانند بازخوردهایی را ارائه دهند. در نسخه ناپایدار، توسعه‌دهندگان می‌توانند کدهای اصلاح شده را ارسال کنند و بر روی موفقیت بیشتر نسخه آزمایشی تاثیر بگذارند. استفاده از این نسخه فقط به توسعه‎‌دهندگان توصیه می‌شود و برای عموم افراد مناسب نیست.

ویژگی‌های اصلی لینوکس دبیان

از ویؤگی‌های اصلی لینوکس دبیان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

پایداری و امنیت

یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های دبیان، پایداری و امنیت بالای آن است. توزیع‌های قبلی در هر نسخه به طور دقیق مورد آزمایش قرار می‌گیرد تا در توزیع بعدی، باگ‌ها و آسیب‌پذیری‌های قبلی حذف شوند. همچنین، برای حفاظت از کاربران در مقابل تهدیدات شناخته شده، به‌‎روزرسانی‌های امنیتی مختلفی ارائه می‌شود.

برخورداری از سیستم مدیریت پکیج

یکی از ابزارهای دبیان، APT یا همان ابزار پکیج پیشرفته است. از این ابزار برای مدیریت پکیج‌های نرم‌‎افزاری استفاده می‌شود. با نصب APT، بروزرسانی و نصب پکیج‌ها راحت‌تر خواهد شد و می‌توانید تمامی وابستگی‌های نرم‌‎افزاری را به صورت خودکار نصب کرده و پیکربندی‌های پیچیده نرم‌‎افزار را به راحتی مدیریت نمایید.

مخزن نرم‌افزاری عظیم

دبیان دارای مخزن یا ریپازیتوری نرم افزاری عظیم با بیش از 59000 پکیج نرم‌‎افزاری است. شما می‌توانید طیف گسترده‌ای از نرم‌افزار‌ها مانند محیط‌های دسکتاپ، سرور‌های وب، ابزار‌های توسعه و بسیاری از نرم‌‎افزارهای کاربردی را در این مخزن پیدا کرده و به راحتی نصب کنید.

قابلیت تنظیم بالا

شما می‌توانید لینوکس دبیان را با توجه به نیازهایتان سفارشی کنید. به عنوان مثال، از میان طیف وسیعی از محیط‌های دسکتاپ مانند Xfce، LXDE، GNOME، KDE و غیره، یکی را انتخاب کرده و آن‌ را نصب کنید. همچنین، می‌توانید بسته به نیاز‎های کاری خود، دبیان را به عنوان یک سرور و یا یک دستگاه کاری پیکربندی کنید.

کامیونیتی محور بودن

پروژه لینوکس دبیان یک پروژه کامیونیتی محور است که صدها و هزاران نفر از سراسر جهان در آن دخیل هستند. این افراد برای ایجاد یک سیستم‌‎عامل پایدار و ایمن با یکدیگر همکاری می‌کنند. شما می‌توانید از طریق انجمن‌ها، لیست‌های پستی و کانال‌های IRC با جامعه دبیان ارتباط برقرار کنید.

جمع‌بندی

لینوکس دبیان یک سیستم‌عامل بسیار قدرتمند و همه‌کاره است که به دلیل امنیت بالا، ثبات و کاربر‎پسند بودن، توسط افراد زیادی استفاده می‌شود. از ویژگی‌های اصلی این سیستم‌عامل می‌توان به کامیونیتی محور بودن، مخزن نرم افزاری عظیم و متن باز بودن آن اشاره کرد.

چه یک مدیر سیستم و چه یک کاربر معمولی باشید، می‌توانید از این سیستم‌عامل برای انجام طیف گسترده‌ای از برنامه‌ها و تسک‌های خود استفاده کنید. اگر به دنبال یک سیستم‌عامل قابل اعتماد و قابل تنظیم هستید، لینوکس دبیان انتخابی عالی برای شماست.

سوالات متداول

چرا باید از لینوکس دبیان استفاده کنم؟

لینوکس Debian یک سیستم‌‎عامل پایدار، قدرتمند، امن و کاملا متن باز و رایگان است. توسعه‌‎دهندگان این سیستم‌‎عامل، تمامی بروزرسانی‌های امنیتی برای تمامی پکیج‌ها را به صورت رایگان در اختیار همه کاربران قرار می‌دهند. شما به عنوان کاربر این سیستم‎‌عامل، می‌توانید علاوه بر استفاده، آن را تغییر داده و توزیع‌ها را برای همگان به اشتراک بگذارید.

از طرف دیگر، دبیان دارای یک جامعه بسیار بزرگ از سراسر جهان است که برای حل مشکلات و توسعه آن، با یکدیگر مشارکت می‌کنند. این نرم‎افزار از اکثر سخت‌‎افزار‌ها پشتیبانی می‌کند. همچنین، می‌توانید آن را به صورت مستقیم و یا با استفاده از ابزارهایی مانند USB، CD-ROM و یا نرم‎‌افزارهای نصب خودکار، بر روی سیستم‌تان نصب کنید.

پشتیبانی از دبیان از طریق متخصصان و توسعه‌‎دهندگان، به شما این امکان را می‌دهد که در صورت بروز مشکل، در کمترین زمان ممکن آن را حل نمایید.

چه توزیع‌هایی از لینوکس بر پایه لینوکس دبیان توسعه داده شده‌اند؟

بسیاری از محبوب‌ترین و شناخته‎‌شده‌ترین توزیع‌های لینوکس مانند Ubuntu، Knoppix، PureOS، Tails، SteamOS، SolydXK، Tanglu و Openbox سیستم‌‎عامل دبیان را به عنوان پایه نرم‎‌افزاری خود انتخاب کرده‌اند.

آیا می‌توان از لینوکس دبیان بر روی سرور استفاده کرد؟

بله. دبیان یکی از محبوب‌ترین سیستم‌‎عامل‌هایی است که بر روی سرور مجازی استفاده می‌شود. البته نسخه سرور و نسخه دسکتاپ این سیستم‌‎عامل با یکدیگر فرق دارند و برای استفاده بر روی سرور، باید نسخه سرور لینوکس دبیان را نصب کنید.