سیستم‌عامل لینوکس به دلیل پایداری و انعطاف‌پذیری بالا، گزینه‌ای رایج برای مدیریت سرورها به شمار می‌رود. با این حال، یک تصور نادرست وجود دارد که لینوکس به طور پیش‌فرض کاملاً امن است و به پیکربندی امنیتی اضافی نیاز ندارد. این دیدگاه صحیح نیست. اگرچه لینوکس یک زیربنای امن را فراهم می‌کند، اما تأمین امنیت سرور یک فرآیند مستمر و نیازمند توجه است. هرگونه غفلت در این زمینه می‌تواند داده‌ها را در معرض تهدیدات سایبری قرار دهد. این مقاله یک راهنمای جامع و کاربردی شامل 10 اقدام عملی برای امن‌سازی سرورهای لینوکس ارائه می‌دهد و به‌جای حرف‌های کلی و تئوری، سراغ مطالب کاربردی و واقعی می‌رود.
چرا افزایش امنیت در لینوکس اهمیت دارد؟
افزایش امنیت در لینوکس اهمیت زیادی دارد، زیرا سرورها و سیستم‌های مبتنی بر لینوکس معمولاً میزبان داده‌های حساس، سرویس‌های ضروری و برنامه‌های کاربردی مهم هستند. اگر امنیت به‌درستی رعایت نشود، این سرورها می‌توانند هدف حملات سایبری، دسترسی‌های غیرمجاز و سرقت داده‌ها قرار بگیرند.
عوامل اصلی اهمیت امنیت در لینوکس عبارت‌اند از:
- محافظت از داده‌های حساس: بسیاری از سرورهای لینوکس اطلاعات مهم کاربران، مشتریان و سازمان‌ها را ذخیره می‌کنند. نفوذگران با دسترسی به این اطلاعات می‌توانند خسارات مالی یا اعتباری جدی وارد کنند.
- جلوگیری از حملات سایبری: حملاتی مانند brute force، DDoS، و نفوذ از طریق پورت‌های باز یا نرم‌افزارهای غیرضروری می‌توانند سرور را از کار بیندازند یا کنترل آن را به مهاجم واگذار کنند.
- حفظ پایداری و کارایی سیستم: سرورهای ناامن ممکن است با بدافزارها یا فعالیت‌های مخرب کند شوند و سرویس‌های ضروری دچار اختلال شوند.
- رعایت استانداردها و قوانین: بسیاری از سازمان‌ها موظف به رعایت استانداردهای امنیتی و قوانین حفاظت از داده‌ها هستند. افزایش امنیت سرور لینوکس به رعایت این الزامات کمک می‌کند.
- پیشگیری از آسیب‌های فیزیکی و انسانی: غیرفعال کردن بوت از دستگاه‌های خارجی یا مدیریت دسترسی کاربران، از حملات فیزیکی و سوءاستفاده‌های این چنینی جلوگیری می‌کند.
به‌طور خلاصه، افزایش امنیت در لینوکس نه‌تنها از دسترسی غیرمجاز و تهدیدات جلوگیری می‌کند، بلکه عملکرد پایدار سرور و حفاظت از داده‌ها را تضمین می‌کند و از بروز مشکلات جدی در آینده پیشگیری می‌نماید. چه از سرورهای ابری استفاده کنید و چه از سرور اختصاصی ایران، رعایت اصول امنیتی برای محافظت از داده‌ها ضروری است.
۱۰ راهکار برای افزایش امنیت سرور لینوکس
ابزارها و روش‌های متعددی برای محافظت از سرورها در برابر دسترسی غیرمجاز و سایر تهدیدهای سایبری وجود دارد. برای مدیران سیستم و تیم‌های امنیت سایبری، ایمن‌سازی صحیح سرورها امری ضروری است. بسیاری از کاربران لینوکس را به عنوان یک سیستم‌عامل بسیار امن می‌دانند.
با این حال، برای حفظ عملکرد ایمن و مؤثر سرورها، رعایت اصول و روش‌های استاندارد الزامی است. البته برای کاربران تازه‌کار یا متوسط، مدیریت مسائل مربوط به امنیت ممکن است چالش‌برانگیز باشد. بنابراین، اگر شما نیز می‌خواهید با ۱۰ نکته برتر امنیت سرور لینوکس آشنا شوید، این راهنما برای شما تهیه شده‌است.
۱. استفاده از احراز هویت قوی
ایجاد رمز عبور قوی و فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای، نخستین گام‌ها برای ایمن‌سازی هر سیستم هستند. رمز عبور باید حداقل ده کاراکتر داشته باشد و شامل حروف کوچک، حروف بزرگ و کاراکترهای خاص باشد. برای کاربران یا نرم‌افزارهای مختلف، از رمزهای عبور جداگانه استفاده کنید. همچنین لازم است رمز عبور را در بازه‌های زمانی مشخص تغییر دهید، زیرا هیچ رمزی نمی‌تواند برای همیشه امنیت کافی را فراهم کند.
مدیران رمز عبور مختلفی مانند BitWarden، LastPass، Enpass و Dashlane برای ذخیره و همگام‌سازی ایمن رمزها وجود دارند. با این حال، هیچ مدیر رمز عبوری برای همه سرورها به‌طور کامل مناسب نیست. بنابراین، انتخاب ابزار مناسب بر اساس نیازهای سیستم اهمیت زیادی دارد.
احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA) لایه‌ای اضافی از امنیت ایجاد می‌کند و خطر افشای رمز عبور را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. می‌توانید از 2FA همراه با پروتکل SSH استفاده کنید تا در مرحله ورود، الزام به ارائه اعتبار دوم اعمال شود. در نتیجه، ترکیب احراز هویت دو مرحله‌ای و رمز عبور قوی، مقاومت سیستم را در برابر حملات brute force و ورودهای غیرمجاز افزایش داده و امنیت سرور را بهبود می‌بخشد.
دستور فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای برای SSH:
sudo apt install libpam-google-authenticator google-authenticator
فعال‌سازی PAM برای SSH:
sudo nano /etc/pam.d/sshd
افزودن این خط:
auth required pam_google_authenticator.so
راه‌اندازی مجدد سرویس SSH:
sudo systemctl restart sshd
۲. ایجاد جفت کلید SSH
رمز عبور می‌تواند مفید باشد، اما روش‌های امن‌تری برای ورود به سرورهای خصوصی وجود دارد. استفاده از جفت کلیدهای Secure Shell (SSH) برای دسترسی به سرور توصیه می‌شود، زیرا این روش احتمال موفقیت حملات brute force را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.
پیش از استفاده از کلیدهای SSH، لازم است بدانید چرا بهتر است از این روش به جای نام کاربری و رمز عبور سنتی استفاده کنید. رمز عبور برای کاربران عادی ساده‌تر و آشنا‌تر است، اما بسیاری از آن‌ها از رمزهایی استفاده می‌کنند که به‌راحتی قابل حدس زدن هستند و همین مسئله می‌تواند کل زیرساخت امنیتی را در معرض خطر قرار دهد.
کلیدهای SSH امنیت بسیار بالاتری نسبت به رمز عبور دارند، هرچند استفاده از آن‌ها ممکن است کمی دشوارتر باشد. این افزایش امنیت به‌دلیل استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری بین سرور و رایانه کاربر است. به بیان ساده، جفت کلید SSH معادل یک رمز عبور ۱۲ کاراکتری از نظر امنیت است. بنابراین، هنگام اجرای سیاست‌های امنیتی فعال برای سرور، اطمینان حاصل کنید که از کلیدهای SSH استفاده می‌کنید.
دستور ایجاد کلید SSH:
ssh-keygen -t rsa -b 4096
کپی کردن کلید SSH به سرور مقصد:
ssh-copy-id user@remote-server
غیرفعال کردن ورود با رمز عبور در SSH (برای افزایش امنیت):
sudo nano /etc/ssh/sshd_config
در فایل پیکربندی مقدار زیر را تنظیم کنید:
PasswordAuthentication no
راه‌اندازی مجدد SSH:
sudo systemctl restart sshd
۳. به‌روزرسانی منظم سیستم
اطمینان حاصل کنید که برای حفظ امنیت سرور لینوکس، به‌طور منظم به‌روزرسانی‌ها را بررسی و نصب می‌کنید. به‌روزرسانی‌های جدید معمولاً آسیب‌پذیری‌های تازه کشف‌شده را برطرف کرده و نقص‌های امنیتی را اصلاح می‌کنند. با این حال، بسیاری از کاربران لینوکس این به‌روزرسانی‌ها را انجام نمی‌دهند، و در نتیجه سرور آن‌ها در برابر حملات و نفوذها آسیب‌پذیر می‌شود. اگر به‌روزرسانی مداوم برای شما دشوار است، بهتر است این فرایند را به‌صورت خودکار تنظیم کنید.
فعال‌سازی به‌روزرسانی خودکار باعث می‌شود سیستم همیشه در حالت به‌روز باقی بماند. البته گاهی به‌روزرسانی خودکار ممکن است وصله‌هایی را دانلود کند که برای سیستم ضروری نیستند؛ بنابراین بهتر است پیش از نصب، فهرست به‌روزرسانی‌ها را بررسی کنید.
به‌روزرسانی منظم سرور برای جلوگیری از نفوذهای امنیتی و دسترسی‌های غیرمجاز اهمیت زیادی دارد. همچنین توصیه می‌شود سیستم‌های مدیریت محتوا، افزونه‌ها و سایر بخش‌های جانبی را نیز همیشه به‌روز نگه دارید، زیرا هر نسخه جدید معمولاً شامل رفع مشکلات امنیتی است.
کاربرانی که قصد خرید VPS دارند نیز باید توجه کنند که بدون به‌روزرسانی منظم، هر سروری می‌تواند هدف حملات قرار گیرد.
نکته مهم:نوع سرور اهمیتی ندارد و همه باید به‌روز باشند، حتی اگر از سرور مجازی ایران استفاده می‌کنید، انجام به‌روزرسانی‌های منظم ضروری است تا نقاط ضعف امنیتی برطرف شوند.
دستور به‌روزرسانی بسته‌های سیستم (در توزیع‌های مبتنی بر Debian):
sudo apt update && sudo apt upgrade -y
دستورات فعال‌سازی به‌روزرسانی خودکار (در توزیع‌های مبتنی بر Debian):
sudo apt install unattended-upgrades sudo dpkg-reconfigure unattended-upgrades
۴. حذف نرم‌افزارهای غیرضروری
هرچند نصب نرم‌افزارهای جدید جذاب است، اما همه سرویس‌های آنلاین ضروری نیستند. افزودن بسته‌های مختلف برای گسترش قابلیت‌ها مفید است، اما پس از نصب هر بسته، آن نرم‌افزار به سرور شما دسترسی پیدا می‌کند. نصب تعداد زیاد بسته‌ها، نرم‌افزارها و مخازن شخص ثالث می‌تواند باعث افزایش آسیب‌پذیری سرور شود. بنابراین، حذف تمام بسته‌ها و نرم‌افزارهای غیرضروری برای ایمن‌سازی سرور مجازی لینوکس ضروری است.
ابزارهای لازم نیز در درازمدت ممکن است خطرات امنیتی قابل‌توجهی ایجاد کنند. انجام یک ارزیابی جامع از نرم‌افزارها و امنیت سایبری سیستم حداقل یک‌بار در سال توصیه می‌شود. این اقدام ساده می‌تواند به بهبود عملکرد سرور و حفظ کارایی آن حتی هنگام افزودن برنامه‌های جدید کمک کند. برای بررسی آیتم‌های نصب‌شده می‌توانید از ابزار RPM (Red Hat Package Manager) استفاده کنید.
دستور فهرست کردن بسته‌های نصب‌شده (مبتنی بر Debian):
dpkg --list
دستور حذف یک بسته (مبتنی بر Debian):
sudo apt remove package-name -y
۵. بررسی و بستن پورت‌های باز
پورت‌های باز می‌توانند اطلاعاتی درباره معماری شبکه افشا کنند و سطح حمله را افزایش دهند. مهاجمان می‌توانند از این نوع آسیب‌پذیری‌ها برای دسترسی به سرور سوءاستفاده کنند. برای افزایش امنیت، بهتر است پورت‌های بلااستفاده را مسدود کنید تا هیچ سرویس جدیدی به آن‌ها متصل نشود.
باید پورت‌های باز را شناسایی کرده و در اسرع وقت آن‌ها را ببندید. می‌توانید از دستورات netstat برای فهرست کردن اتصالات ورودی استفاده کنید. پس از شناسایی هر پورت باز، فوراً آن را ببندید تا سرور امن بماند.
دستور فهرست کردن پورت‌های باز با استفاده از netstat:
netstat -tulnp
دستور فهرست کردن پورت‌های باز با استفاده از ss:
ss -tulnp
دستور بستن یک پورت خاص (مثال: پورت ۸۰):
sudo iptables -A INPUT -p tcp --dport 80 -j DROP
۶. غیرفعال کردن بوت از دستگاه‌های خارجی
کاربران مخرب می‌توانند به‌راحتی از دستگاه‌های خارجی مانند فلش‌مموری‌ها برای دسترسی به اطلاعات حساس استفاده کنند. غیرفعال کردن بوت از دستگاه‌های خارجی می‌تواند حملات فیزیکی را کاهش دهد، حملاتی که به اندازه هک کردن خطرناک هستند. بدون این اقدام اضافی، هر کسی می‌تواند به راحتی از بسیاری از لایه‌های امنیتی عبور کند. بنابراین، اطمینان حاصل کنید که بوت از همه دستگاه‌های خارجی غیرفعال شده است تا سرور شما امن بماند.
دستور غیرفعال کردن حافظه USB:
echo "blacklist usb-storage" | sudo tee /etc/modprobe.d/usb-storage.conf sudo update-initramfs -u
۷. اهمیت انجام ممیزی‌های امنیتی
هرچند نکات مطرح‌شده در بخش‌های قبل می‌توانند به شما کمک کنند تا هنگام تقویت امنیت سرور احساس اطمینان بیشتری داشته باشید، اما خطرات جدید می‌توانند در هر لحظه ظاهر شوند. حتی امن‌ترین سرورها نیز در صورت عدم به‌روزرسانی صحیح، در برابر تهدیدات جدید آسیب‌پذیر خواهند شد. البته به‌روزرسانی نرم‌افزارها ضروری است، اما انجام ممیزی‌های امنیتی می‌تواند نقاط ضعف دیگری را که نیاز به اصلاح دارند، نشان دهد.
بدون انجام ممیزی‌های منظم، تشخیص نقاط ضعف و روش‌های رفع آن‌ها دشوار است و سرور شما ممکن است به‌طور کامل محافظت نشود. به همین دلیل، لازم است به‌طور منظم راهکارهای امنیتی انجام شود تا از بروز تمام مشکلات مرتبط با امنیت در سرور لینوکس جلوگیری شود.
دستور بررسی ورودهای غیرمجاز:
sudo last -a
دستور بررسی لاگ‌های سیستم برای هشدارهای امنیتی:
sudo cat /var/log/auth.log | grep "Failed password"
دستور ممیزی بسته‌های نصب‌شده:
sudo debsums -s
۸. ایجاد و نگهداری منظم نسخه پشتیبان
نسخه‌های پشتیبان برای حفظ امنیت هر سیستم ضروری هستند. با داشتن نسخه پشتیبان، در صورت بروز هرگونه نفوذ یا مشکل در سرور، می‌توانید داده‌های ضروری را بازیابی کنید. در لینوکس، نرم‌افزار Rsync یکی از ابزارهای محبوب برای پشتیبان‌گیری از داده‌ها است. این نرم‌افزار گزینه‌های متعددی دارد که به شما امکان می‌دهد نسخه پشتیبان روزانه ایجاد کنید یا فایل‌های خاصی را از پشتیبان‌گیری مستثنی کنید.
Rsync به دلیل انعطاف‌پذیری بالا شناخته شده است و انتخاب مناسبی برای طیف وسیعی از روش‌های امنیتی سرور لینوکس محسوب می‌شود. علاوه بر این، نسخه‌های پشتیبان زمانی مؤثر هستند که به‌طور منظم آزمایش شوند. آزمایش نسخه‌های پشتیبان تضمین می‌کند که فایل‌های صحیح و به‌روز در آن‌ها موجود است و در صورت از دست رفتن داده‌ها، می‌توانید آن‌ها را به سرعت بازیابی کنید.
دستور ایجاد نسخه پشتیبان با استفاده از Rsync:
rsync -a --delete /source/directory/ /backup/directory/
دستور خودکارسازی پشتیبان‌گیری با استفاده از cron jobs:
crontab -e
افزودن این خط برای برنامه‌ریزی پشتیبان‌گیری روزانه ساعت ۲ بامداد:
0 2 * * * rsync -a --delete /source/directory/ /backup/directory/
۹. فعال‌سازی فایروال
فایروال می‌تواند سیستم را در برابر دسترسی‌های غیرمجاز محافظت کند. بنابراین، بررسی و فعال‌سازی فایروال برای تضمین امنیت سرور اهمیت دارد. ابزار iptables روش مناسبی برای فیلتر کردن تمام بسته‌های IP ورودی، خروجی و عبوری فراهم می‌کند.
می‌توانید قوانین Allow و Deny ایجاد کنید تا ترافیک ورودی یا خروجی از یک آدرس IP مشخص را مجاز یا مسدود کنید. این قوانین حرکت یا ترافیک غیرمجاز روی سرور را محدود می‌کنند. امروزه حملات DDoS (Denial of Service توزیع‌شده) رایج شده‌اند و می‌توانند تهدیدی برای سرور باشند. به همین دلیل، فعال کردن فایروال می‌تواند سیستم شما را در برابر حملات DDoS محافظت کند.
دستورات فعال‌سازی و پیکربندی UFW (در توزیع‌های مبتنی بر Debian):
sudo ufw enable sudo ufw default deny incoming sudo ufw default allow outgoing sudo ufw allow ssh
۱۰. استفاده از SELinux
SELinux که با نام Security-Enhanced Linux نیز شناخته می‌شود، یک معماری امنیتی بسیار قوی برای لینوکس است. این ابزار به مدیر سرور اجازه می‌دهد دسترسی‌ها و کنترل سیستم را مدیریت کند. SELinux از سیاست‌های امنیتی مختلفی برای شناسایی نقاط قابل دسترسی و محدود سرور استفاده می‌کند.
هنگامی که یک کاربر (subject) قصد دسترسی به یک فایل (object) را دارد، SELinux از طریق AVC (Access Vector Cache) دسترسی را بررسی می‌کند، جایی که تمامی مجوزها برای کاربر و فایل مربوطه ذخیره شده است. بنابراین، پیاده‌سازی SELinux می‌تواند سرور لینوکس را در برابر حملات شخص ثالث محافظت کند.
دو حالت مختلف برای SELinux وجود دارد: Enforcing و Permissive. حالت Enforcing بالاترین سطح امنیت را ارائه می‌دهد و تمام سیاست‌ها را برای افزایش امنیت اعمال می‌کند. حالت Permissive سیاست‌های سرور را اجرا نمی‌کند، اما فعالیت‌ها را ثبت و ممیزی می‌کند.
دستور بررسی وضعیت SELinux:
sestatus
دستور فعال‌سازی SELinux (در صورت غیرفعال بودن):
sudo setenforce 1
دستور تغییر حالت SELinux:
sudo nano /etc/selinux/config
در فایل پیکربندی باز شده، مقدار زیر را تنظیم کنید:
SELINUX=enforcing
دستور راه‌اندازی مجدد سیستم برای اعمال تغییرات SELinux:
sudo reboot
جمع بندی
امنیت سرور لینوکس یک فرایند مداوم و ضروری است. با رعایت نکات عملی مانند استفاده از رمزهای قوی و احراز هویت دو مرحله‌ای، به‌روزرسانی منظم سیستم، حذف نرم‌افزارهای غیرضروری، مدیریت پورت‌ها، فعال‌سازی فایروال و SELinux، انجام ممیزی‌های امنیتی و ایجاد نسخه پشتیبان، می‌توان سرورها را در برابر تهدیدات سایبری محافظت کرد. این اقدامات نه تنها از داده‌ها و سرویس‌های مهم محافظت می‌کنند، بلکه پایداری و عملکرد سرور را نیز تضمین می‌نمایند. در نهایت، رعایت این اصول ساده اما مؤثر، امنیت لینوکس را به سطح قابل اعتماد و مطمئن می‌رساند.
سؤالات متداول
۱. امنیت سرور لینوکس چیست و چرا اهمیت دارد؟
امنیت سرور لینوکس به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که برای حفاظت از داده‌ها، سرویس‌ها و سیستم‌های مبتنی بر لینوکس در برابر دسترسی غیرمجاز، حملات سایبری و تهدیدات احتمالی انجام می‌شود. اهمیت آن به این دلیل است که سرورها معمولاً میزبان اطلاعات حساس کاربران، سرویس‌های ضروری و برنامه‌های کاربردی مهم هستند و هرگونه غفلت می‌تواند منجر به سرقت داده‌ها، آسیب به اعتبار سازمان و اختلال در عملکرد سیستم‌ها شود. رعایت امنیت سرور باعث حفظ پایداری، عملکرد مطلوب و رعایت استانداردها و قوانین مرتبط با حفاظت از اطلاعات می‌شود.
۲. چگونه می‌توانم از حملات سایبری به سرور لینوکس خود جلوگیری کنم؟
برای کاهش خطر حملات سایبری، اقدامات زیر ضروری است:
- استفاده از رمز عبور قوی و احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA) برای ورود به سیستم.
- ایجاد و استفاده از جفت کلید SSH و غیرفعال کردن ورود با رمز عبور سنتی.
- به‌روزرسانی منظم سیستم و نرم‌افزارها برای رفع آسیب‌پذیری‌های امنیتی.
- حذف نرم‌افزارها و بسته‌های غیرضروری تا نقاط ضعف احتمالی کاهش یابد.
- بررسی و بستن پورت‌های باز که می‌توانند مسیر ورود مهاجمان باشند.
- فعال‌سازی فایروال برای کنترل ترافیک ورودی و خروجی.
- استفاده از SELinux برای مدیریت دقیق دسترسی‌ها و محدود کردن فعالیت‌های غیرمجاز.
- ایجاد نسخه پشتیبان منظم برای بازیابی داده‌ها در صورت نفوذ یا مشکل فنی.
۳. آیا استفاده از سرور لینوکس برای کسب‌وکارهای کوچک مناسب است؟
بله، سرور مجازی لینوکس گزینه‌ای مناسب برای کسب‌وکارهای کوچک است، زیرا هزینه کمتر نسبت به سرور فیزیکی دارد، قابلیت مقیاس‌پذیری بالایی ارائه می‌کند و دسترسی کامل به سیستم عامل و مدیریت منابع را فراهم می‌سازد. با رعایت اصول امنیتی مانند نصب فایروال، به‌روزرسانی منظم و استفاده از SSH امن، حتی کسب‌وکارهای کوچک می‌توانند از امنیت داده‌ها و عملکرد پایدار سرور اطمینان حاصل کنند.
۴. چگونه می‌توانم امنیت SSH را در سرور لینوکس افزایش دهم؟
برای افزایش امنیت SSH اقدامات زیر توصیه می‌شوند:
- استفاده از جفت کلید SSH به جای ورود با رمز عبور.
- غیرفعال کردن ورود با رمز عبور سنتی در فایل پیکربندی /etc/ssh/sshd_config.
- فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA) همراه با SSH.
- تغییر پورت پیش‌فرض SSH برای کاهش خطر حملات اتوماتیک.
- محدود کردن دسترسی SSH به کاربران مشخص و جلوگیری از دسترسی کاربران غیرضروری.
- راه‌اندازی سرویس Fail2Ban برای مسدود کردن آی‌پی‌های مشکوک پس از تلاش‌های ناموفق ورود.
این اقدامات باعث می‌شود دسترسی از راه دور به سرور فقط برای کاربران مجاز و از مسیرهای امن امکان‌پذیر باشد.
