اگر در حوزه فناوری و نرم‌افزار کار کرده باشید، احتمالاً حداقل یک‌بار اسم گیت هاب را شنیده‌اید. گیت هاب در واقع یک پلتفرم آنلاین است که از آن در پروژه‌های متن‌باز استفاده می‌شود؛ اگر نمی‌دانید گیت هاب چیست، این مقاله برای شما است، در ادامه به‌صورت کامل به معرفی این پلتفرم محبوب و کاربردهای آن خواهیم پرداخت.
گیت هاب چیست؟
گیت هاب یک پلتفرم آنلاین برای توسعه نرم‌افزار است. از این پلتفرم برای ذخیره‌سازی پروژه‌های نرم‌افزاری و پیگیری آن‌ها استفاده می‌شود. مزیت دیگر این پلتفرم ایجاد بستری برای همکاری در پروژه‌های نرم‌افزاری است.
به‌عنوان یک توسعه‌دهنده می‌توانید در این پلتفرم کدهای خود را به اشتراک بگذارید و یا با دیگر برنامه‌نویسان در پروژه‌های متن‌باز همکاری کنید. از سوی دیگر گیت هاب مثل یک شبکه اجتماعی عمل می‌کند؛ شما می‌توانید با دیگر برنامه‌نویسان در این پلتفرم ارتباط بگیرید، همکاری کنید و یا پروژه‌هایتان را به یکدیگر معرفی کنید.
گیت هاب از سال ۲۰۰۸ شروع به فعالیت کرده و از آن زمان تاکنون توانسته میلیون‌ها کاربر جذب کند. از آنجا که این پلتفرم رایگان ویژگی‌های متعددی برای اشتراک‌گذاری کد و همکاری دارد، می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین پلتفرم‌ها در حوزه پروژه‌های نرم‌افزاری مشارکتی دانست.
یکی از امکانات گیت هاب جدای از بحث اشتراک‌گذاری کدها این است که شما می‌توانید پروفایل شخصی بسازید و برند خود را معرفی کنید. علاوه بر این در پروفایل هر کاربر می‌توانید پروژه‌هایی که متعلق به او هست یا پروژه‌هایی که در آن‌ها مشارکت کرده را ببینید.
گیت هاب چگونه کار می‌کند؟
کافی است وارد گیت هاب شوید، یک حساب کاربری بسازید، فایل‌هایتان را بارگذاری کنید و حتی پروژه‌های کدنویسی تعریف کنید. با این حال گیت هاب واقعی و قابلیت‌هایش را وقتی خواهید دید که با دیگر کاربران شروع به همکاری کنید.
اگرچه در گیت هاب می‌توانید به‌تنهایی کدنویسی کنید، اما اکثر پروژه‌هایی که در این بستر تعریف می‌شوند، توسط کسانی انجام می‌شوند که بعضاً در مناطق مختلفی زندگی می‌کنند. کار کردن روی یک پروژه با تیمی که هر کدام از اعضایش در جاهای مختلفی هستند، چالش‌های زیادی دارد؛ اما گیت هاب توانسته این چالش‌ها را تا حد زیادی رفع کند.
یکی از اقداماتی که گیت هاب در این راستا انجام داده، این است که تمام کدها و مستندات ذخیره خواهند شد. در نتیجه افرادی که می‌خواهند در یک پروژه مشارکت داشته باشند، کمتر با مشکل دسترسی روبرو خواهند داشت. در هر مخزن (repository ) یک سری دستورالعمل‌ها وجود دارد که اهداف و قوانین پروژه را مشخص می‌کنند.
حال تصور کنید دو توسعه‌دهنده در حال کار روی بخش‌های مختلف یک کد هستند، گاهی اوقات یک تغییر در قسمتی از کد باعث ایجاد مشکل در قسمت دیگری از کد می‌شود.
گیت هاب این چالش را با نمایش تغییرات در شاخه اصلی حل می‌کند. این پلتفرم خطاها را قبل از اعمال تغییرات شناسایی می‌کند و فرآیند کدنویسی را بهبود می‌دهد.
علاوه بر این در گیت هاب می‌توانید تغییرات را پیگیری کنید و حتی به ورژن‌های قبلی پروژه هم دسترسی داشته باشید. برای توضیح این موضوع، باید ابتدا با مفهوم گیت و کنترل نسخه آشنا شوید.
گیت چیست؟
گیت در واقع یک نرم‌افزار متن‌باز برای کنترل نسخه‌های مختلف از یک پروژه است که از آن می‌توانید برای مدیریت و پیگیری تغییرات فایل‌ها استفاده کنید. این ابزار برای هر نوع فایلی کاربردی است اما معمولاً برای پیگیری فایل‌های کد از آن استفاده می‌شود.
گیت پرکاربردترین سیستم کنترل نسخه در بحث توسعه نرم‌افزار است و گیت هاب از این فناوری برای ارائه خدمات خود استفاده می‌کند و جالب اینکه اسم آن از همین ابزار گرفته شده‌است.
کنترل نسخه چیست؟
حتی اگر اسم کنترل نسخه را هم نشنیده باشید، احتمالاً قبلاً با آن کار کرده‌اید. برای مثال در گوگل داکس شما می‌توانید با ابزار «Version History» تغییرات سند را در بازه‌های زمانی مختلف ببینید. در مایکروسافت آفیس هم ویژگی مشابهی به اسم «Track Changes» وجود دارد.
چرا کنترل نسخه برای کدنویسی مفید است؟
در پروسه ساخت یک نرم‌افزار، توسعه‌دهندگان به‌طور مداوم کدها را با افزودن ویژگی‌های جدید تغییر می‌دهند یا باگ‌های آن‌ها را رفع می‌کنند. گاهی اوقات تغییرات به گونه‌ای است که اگر مستقیم روی کد اصلی اعمال شوند، دیگر کاربران را دچار مشکل می‌کنند؛ بنابراین، توسعه‌دهندگان روی یک نسخه کپی شده از کد اصلی کار می‌کنند و تنها پس از تست کدها، تغییرات را به کد اصلی اضافه می‌کنند.
گیت هاب تمام نسخه‌ها را ذخیره می‌کند، در نتیجه به راحتی می‌توانید تغییرات را پیگیری کنید. نکته مهم اینکه گیت هاب علاوه بر تغییراتی که هر فرد اعمال می‌کند؛ تغییراتی که یک تیم در یک کد می‌دهند را هم ثبت می‌کند.
گیت هاب چه کاربردهایی دارد؟
گیت‌هاب به توسعه‌دهندگان و مهندسان نرم‌افزار این امکان را می‌دهد که به‌صورت رایگان مخازنی را در فضای ابری بسازند. یک مخزن یا به‌اختصار ریپو (repo) شامل فایل‌های یک پروژه برنامه‌نویسی است و همچنین تاریخچه تغییرات هر فایل را هم نشان می‌دهد.
پس از ساخت یک مخزن در گیت‌هاب، می‌توانید آن را روی دستگاه خود کپی کنید، فایل‌ها را ویرایش کنید و سپس تغییرات خود را به مخزن گیت‌هاب انتقال دهید. همه این تغییرات برای همه افراد قابل مشاهده خواهند بود.
اما چرا توصیه می‌کنیم از گیت‌هاب استفاده کنید؟ در ادامه توضیح خواهیم داد:
بهبود تجربه همکاری در پروژه‌ها
بزرگ‌ترین نقطه قوت گیت هاب مجموعه ابزارهایی است که برای همکاری دارد؛ مثل کنترل نسخه و کنترل دسترسی.
برای مثال، فرض کنید می‌خواهید یک بازی آنلاین بسازید و از دوستتان می‌خواهید که به شما کمک کند. پس یک مخزن در گیت هاب می‌سازید و به او دسترسی‌های لازم را می‌دهید.
حال شما روی گیم‌پلی اصلی و صفحات آن کار می‌کنید، در حالی که دوستتان منوها و صفحات تنظیمات را می‌سازد. به عبارتی برای اینکه در کار هیچ کدام از شما تداخل ایجاد نشود، هر کدام در شاخه‌ای جداگانه کار خواهید کرد.
پس از اتمام کار، دوستتان درخواست ادغام می‌دهد تا کدش را با کد شما ترکیب کند. اگر تأیید کنید، شاخه‌ها ادغام خواهند شد.
حال، فرض کنید که فرد دیگری مخزن بازی شما را می‌بیند و ایده‌ای جدید به ذهنش می‌رسد. این فرد می‌تواند مخزن را کپی و ویژگی‌های مدنظرش را به آن اضافه کند. پس از اتمام کار، او درخواست ادغام می‌دهد. حال اگر تأیید کنید، مخزن او با مخزن شما ادغام می‌شود و بازی با ویژگی‌های جدید به‌روز می‌شود.
نکته: هر کسی می‌تواند یک مخزن عمومی را کپی کند، اما پذیرش یا رد درخواست‌های ادغام به عهده صاحب مخزن است.
مدیریت آسان فایل‌ها
استفاده از گیت هاب به طور خلاصه یعنی اینکه شما به یک دستگاه یا محیط محدود نخواهید بود. زیرساخت ابری گیت هاب امکان دسترسی به مخزن را از هر مکان و با هر دستگاهی برای شما فراهم می‌کند.
نکته دیگر این است که گیت به‌تنهایی فقط از یک خط فرمان استفاده می‌کند، حال آنکه گیت هاب یک رابط کاربری گرافیکی ساده روی گیت اضافه می‌کند تا محیط کاربرپسندتر شود.
شبکه‌سازی اجتماعی
در گیت هاب و در جایگاه یک شبکه اجتماعی می‌توانید پروژه‌هایی که در آن‌ها فعالیت داشته‌اید را به دیگران نمایش دهید و همچنین می‌توانید پروفایل‌ها و مخازن عمومی دیگران را ببینید.
در واقع شبکه اجتماعی گیت هاب به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا پروژه‌های متن‌باز را پیدا کنند و اگر به آن‌ها علاقه‌مند بودند، در آن‌ها مشارکت کنند. قبلاً، برای انجام این کار باید مستقیم با صاحب پروژه ارتباط برقرار می‌کردید؛ اما حالا کپی کردن منبع و بعد درخواست ادغام، روند مشارکت در پروژه‌ها را آسان‌تر کرده است.
از سوی دیگر گیت هاب را می‌توان محلی برای پیدا کردن نمونه کار، کارجویان دانست. علاوه بر این کارفرمایان می‌توانند استعدادهای نوظهور را هم در این شبکه اجتماعی پیدا کنند.
پروژه‌های متن‌باز
همان‌طور که تاکنون متوجه شدید، گیت هاب مزایای زیادی دارد که همین‌ها باعث رشد چشمگیر پروژه‌های متن‌باز و شکل‌گیری فناوری‌های پرکاربردی مانند فریم‌ورک‌های CSS یا کتابخانه‌های مصوری سازی داده شده‌اند. در واقع گیت هاب امکان توسعه نرم‌افزار را برای هر کسی که بخواهد برنامه‌نویسی یاد بگیرد، فراهم کرده است.
مخازن خصوصی
ناگفته نماند که گیت هاب مخازن خصوصی هم دارد که البته برای استفاده از آن باید هزینه مربوطه را بپردازید. مزیت این مخازن این است که شما می‌توانید اطلاعات و داده‌هایتان را در یک پلتفرم آنلاین به صورت محرمانه ذخیره کنید.
چگونه شروع به استفاده از گیت هاب کنیم؟
برای شروع کار با گیت هاب باید با خط فرمان آشنا باشید، زیرا گیت از ترمینال به‌عنوان رابط استفاده می‌کند. با فرض اینکه به خط فرمان آشنا هستید، مراحل زیر را دنبال کنید:
1. نصب گیت: آخرین نسخه گیت را روی دستگاه خود نصب کنید. به این نرم‌افزار رایگان برای کار با مخازن گیت هاب نیاز خواهید داشت.
2. ثبت‌نام در گیت هاب: به سایت GitHub بروید و با استفاده از ایمیل خود یک حساب کاربری بسازید.
3. ساخت مخزن: پس از ورود، روی «Create a new repository» کلیک کنید تا بتوانید کدهای پروژه خود را ذخیره کنید.
4. نام‌گذاری پروژه: در همان صفحه، نام مخزن و توضیحات (که بعداً قابل‌تغییر است) را وارد کنید.
5. اضافه کردن جزئیات پروژه: فایل README (برای توضیح پروژه)، فایل.gitignore (برای حذف فایل‌های غیرضروری) و لایسنس پروژه را اضافه کنید. این جزئیات به دیگران کمک می‌کند تا پروژه را بهتر درک کنند.
6. ایجاد مخزن: روی « Create repository» کلیک کنید تا به صفحه اصلی مخزن بروید که فایل‌های شما در آن قرار می‌گیرد.
7. ساخت یک نسخه کپی از مخزن: مخزن را با کلون کردن روی دستگاه خود کپی کنید تا بتوانید فایل‌ها را ویرایش کنید. بدین منظور در صفحه مخزن، روی دکمه سبز «Code» کلیک و URL HTTPS مخزن را کپی کنی
8. انتخاب دایرکتوری: ترمینال را باز کنید و به دایرکتوری‌ای بروید که می‌خواهید کپی مخزن را در آن قرار دهید.
9. کپی URL مخزن: در ترمینال، دستور `git clone` را وارد کنید و URL مخزن را جایگذاری کنید. دستور شما باید چیزی شبیه این باشد:
10. کلون و بررسی مخزن: Enter را فشار دهید تا مخزن کپی شود. حال فایل جدیدی با نام مخزن در سیستم شما ایجاد شده که شامل فایل‌های مخزن گیت هاب است.
11. ایجاد فایل جدید: یک فایل متنی جدید به نام `hello.txt` در مخزن خود ایجاد کنید و متنی مانند «Hello, world!» در آن بنویسید و ذخیره کنید.
12. آماده‌سازی برای ارسال فایل‌ها: در ترمینال، به داخل مخزن کپی شده بروید و دستور `git add.` را اجرا کنید تا فایل‌ها برای ارسال آماده شوند.
13. ثبت تغییرات در تاریخچه: دستور `git commit -m “added hello.txt”` را وارد کنید تا تغییرات در تاریخچه ثبت شوند. توجه کنید که متن داخل ” ” توضیح مختصری از تغییرات است.
14. ارسال فایل‌ها: دستور `git push origin main` را اجرا کنید تا فایل‌ها به مخزن گیت هاب ارسال شوند.
15. بررسی فایل جدید: به مخزن گیت هاب برگردید و فایل جدید را مشاهده کنید.
جمع‌بندی: گیت هاب چیست و چرا باید از آن استفاده کنیم؟
گیت هاب یکی از مهم‌ترین ابزارهای توسعه نرم‌افزار در دنیای امروز است که امکان همکاری، کنترل نسخه، مدیریت پروژه و به اشتراک‌گذاری کد را به ساده‌ترین شکل ممکن فراهم می‌کند. چه یک برنامه‌نویس تازه‌کار باشید و چه یک توسعه‌دهنده حرفه‌ای، گیت هاب به شما کمک می‌کند پروژه‌های خود را بهتر مدیریت کنید و با دیگر توسعه‌دهندگان در سراسر جهان همکاری داشته باشید. این پلتفرم علاوه بر اینکه یک ابزار قدرتمند است، بستری برای ساختن برند شخصی، شبکه‌سازی حرفه‌ای و یادگیری پروژه‌های متن‌باز نیز فراهم می‌کند؛ بنابراین اگر تا امروز از گیت هاب استفاده نکرده‌اید، حالا زمان مناسبی برای شروع است.
سؤالات متداول
۱. آیا استفاده از گیت هاب رایگان است؟
بله، گیت هاب در حالت عادی رایگان است و کاربران می‌توانند مخازن عمومی ایجاد و در پروژه‌های متن‌باز مشارکت کنند. برای استفاده از مخازن خصوصی و ویژگی‌های حرفه‌ای، نیاز به اشتراک خواهید داشت.
۲. فرق گیت و گیت هاب چیست؟
گیت یک ابزار خط فرمان برای کنترل نسخه است، در حالی که گیت هاب یک پلتفرم آنلاین است که از گیت استفاده می‌کند و امکاناتی مانند رابط گرافیکی، همکاری تیمی و مدیریت پروژه دارد.
۳. آیا برای کار با گیت هاب باید برنامه‌نویس باشیم؟
نه الزاماً. اگرچه گیت هاب بیشتر برای توسعه‌دهندگان است، اما طراحان، نویسندگان، دانشجویان و حتی محققان نیز می‌توانند از آن برای مدیریت فایل‌ها، نوشتن مستندات و همکاری در پروژه‌ها استفاده کنند.
۴. چگونه پروژه‌ای را در گیت هاب شروع کنیم؟
ابتدا باید یک حساب کاربری بسازید، سپس یک مخزن (repository) ایجاد کنید و فایل‌های پروژه‌تان را در آن قرار دهید. با استفاده از دستورات گیت، می‌توانید فایل‌ها را از سیستم خود به گیت هاب منتقل کنید.
۵. گیت هاب چه مزایایی برای رزومه و استخدام دارد؟
پروفایل گیت هاب شما به‌عنوان نمونه کار دیجیتالی‌تان عمل می‌کند. بسیاری از کارفرمایان برای بررسی مهارت‌های فنی، به گیت هاب مراجعه می‌کنند. مشارکت در پروژه‌های متن‌باز شانس استخدام شما را افزایش می‌دهد.
