حملات فیشینگ یکی از رایج‌ترین و خطرناک‌ترین روش‌های کلاهبرداری سایبری هستند که در آن مهاجم با جعل هویت افراد یا سازمان‌های معتبر، سعی می‌کند اطلاعات حساسی مانند رمز عبور، شماره کارت بانکی یا کد تأیید را از کاربران سرقت کند. این حملات معمولاً از طریق ایمیل، پیامک یا چت‌های جعلی انجام می‌شوند و هدفشان فریب کاربر برای افشای داده‌های شخصی است. فیشینگ نه‌تنها می‌تواند به سرقت اطلاعات بانکی منجر شود، بلکه ممکن است سیستم شما را نیز آلوده کرده یا موجب نقض حریم خصوصی گردد. با توجه به گستردگی تعاملات اینترنتی در زندگی روزمره، آگاهی از این تهدید و یادگیری روش‌های شناسایی و مقابله با آن برای همه کاربران ضروری است. پس اگر می‌خواهید بدانید که phishing چیست و چطور کار می‌کند تا آخر این مطلب ما را همراهی کنید.
حمله فیشینگ چیست؟
حمله فیشینگ نوعی کلاهبرداری سایبری است که در آن مهاجمان با جعل هویت اشخاص یا سازمان‌های معتبر، کاربران را فریب می‌دهند تا اطلاعات محرمانه یا شخصی خود را در اختیار آن‌ها قرار دهند. برای مثال، ممکن است ایمیل یا پیامکی دریافت کنید که با ظاهر و نشان رسمی یک بانک ارسال شده و از شما می‌خواهد برای رفع مشکل حساب خود روی یک لینک کلیک کنید.
وقتی کلیک می‌کنید، به صفحه‌ای می‌روید که دقیقاً شبیه سایت بانک است؛ اما جعلی است. آنجا نام کاربری و رمز عبور را وارد می‌کنید و بدون اینکه خودتان پی ببرید همه اطلاعات وارد شده به دست کلاهبردار می‌افتد. گاهی هم این صفحات جعلی ویروس‌هایی روی کامپیوترتان نصب می‌کنند که اطلاعات بیشتری جمع‌آوری کنند. در واقع انگیزه اصلی پشت حملات فیشینگ معمولاً پول است؛ هکرها می‌خواهند با سرقت اطلاعات، حساب‌های بانکی را خالی کنند یا هویت افراد را بفروشند.
بر اساس گزارش سال ۲۰۲۰ مرکز تحقیقات Verizon، بیش از ۸۶ درصد از نفوذهای داده‌ای که بررسی شده، ریشه مالی داشته و اغلب با فیشینگ شروع می‌شوند. در سطح شرکت‌ها، این حملات حتی خطرناک‌ترند، چون یک ایمیل جعلی می‌تواند درب ورود به شبکه کل سازمان را باز کند و منجر به دزدی اطلاعات محرمانه یا خسارت‌های میلیونی شود.
فیشینگ چگونه کار می‌کند؟
فیشینگ با ایجاد حس عجله یا اعتماد عمل می‌کند؛ کلاهبردار اطلاعات تماس قربانیان را جمع‌آوری کرده و پیام‌هایی از طریق ایمیل یا پیامک می‌فرستد که به نظر معتبر می‌رسند. این پیام‌ها اغلب با ترفندهای روانی مثل هشدار فوری برای مشکل حساب یا جایزه بزرگ، کاربر را ترغیب به پاسخ یا کلیک روی لینک می‌کنند.
برای درک سازوکار حملات phishing به تصویر زیر دقت کنید:
در این تصویر:
۱. ارسال ایمیل از طرف مهاجم
مهاجم یک ایمیل جعلی به قربانی می‌فرستد. این ایمیل معمولاً شبیه پیام‌های رسمی از بانک، سازمان یا سرویس‌های معتبر طراحی شده تا اعتماد کاربر را جلب کند.
۲. کلیک قربانی روی لینک فیشینگ
قربانی روی لینک موجود در ایمیل کلیک می‌کند و به سایت جعلی فیشینگ هدایت می‌شود. این سایت شبیه سایت اصلی طراحی شده تا کاربر متوجه تقلبی بودن آن نشود.
۳. جمع‌آوری اطلاعات توسط مهاجم
وقتی قربانی اطلاعات ورود (نام کاربری و رمز عبور) خود را در سایت جعلی وارد می‌کند، مهاجم این داده‌ها را جمع‌آوری می‌کند و برای سوءاستفاده بعدی آماده می‌سازد.
۴. استفاده از اطلاعات برای دسترسی به سایت اصلی
مهاجم با استفاده از اطلاعات دزدیده‌شده، وارد سایت اصلی و معتبر می‌شود و می‌تواند حساب قربانی را کنترل یا اطلاعات حساس او را سرقت کند.
انواع حملات phishing
در توضیحات پیشین، با مفهوم کلی فیشینگ آشنا شدیم. اکنون، پیش از بررسی روش‌های پیشگیری از فیشینگ، به مرور انواع حملات سایبری از نوع فیشینگ می‌پردازیم.
۱. فیشینگ هدفمند (Spear Phishing)
در این روش، مهاجم بر فرد یا سازمان خاصی تمرکز می‌کند و با جمع‌آوری اطلاعات شخصی مانند نام، سمت شغلی یا محل کار، پیامی شخصی‌سازی‌شده ارسال می‌نماید
۲. فیشینگ صوتی (Vishing)
در این نوع حمله، مهاجم از تماس تلفنی بهره می‌برد، خود را نماینده بانک یا شرکت معرفی می‌کند و با ارائه اطلاعات قانع‌کننده، به افشای داده‌های حساس دست می‌یابد.
۳. فیشینگ ایمیلی (Email Phishing)
شایع‌ترین نوع فیشینگ است که از طریق ایمیل‌های انبوه جعلی با ظاهری معتبر (مانند پیام‌های بانکی یا شرکتی) اجرا می‌شود و حاوی لینک یا پیوست مخرب است.
۴. فیشینگ HTTPS
در این حمله، لینک موجود در ایمیل یا پیامک، کاربر را به سایتی هدایت می‌کند که ظاهراً امن است (با پروتکل HTTPS و نمایش قفل سبز در مرورگر)، اما در واقع جعلی است.
۵. فارمینگ (Pharming)
در این روش، بدافزار یا دستکاری DNS، کاربر را بدون نیاز به کلیک مستقیم به نسخه جعلی یک سایت هدایت می‌کند تا اطلاعات ورود را ثبت نماید.
۶. فیشینگ پاپ‌آپ (Pop-up Phishing)
هکرها با نمایش پیام‌های پاپ‌آپ به عنوان هشدار امنیتی یا خطای سیستم، کاربر را به کلیک روی لینک یا دانلود فایل ترغیب می‌کنند.
۷. فیشینگ وای‌فای (Evil Twin)
در این حمله، مهاجم شبکه وای‌فای جعلی با نامی مشابه شبکه واقعی ایجاد می‌کند تا کاربران به آن متصل شوند و ترافیک‌شان رهگیری گردد.
۸. واترینگ هول (Watering Hole)
هکر سایت‌های پربازدید یک گروه خاص (مانند سایت‌های خبری مرتبط با کارکنان سازمان) را آلوده می‌کند تا بازدیدکنندگان را هدف قرار دهد.
۹. وِیلینگ (Whaling)
این نوع حمله بر مدیران ارشد یا افراد کلیدی شرکت تمرکز دارد و با شخصی‌سازی بالا اجرا می‌شود.
۱۰. کلون فیشینگ (Clone Phishing)
مهاجم نسخه‌ای مشابه از ایمیل واقعی قبلی قربانی می‌سازد، اما لینک یا فایل آن را با نسخه مخرب جایگزین می‌کند.
۱۱. فیشینگ فریبنده (Deceptive Phishing)
مهاجم خود را نماینده رسمی معرفی می‌کند و با هشدار یا وعده کمک، کاربر را به سایت جعلی هدایت می‌نماید.
۱۲. مهندسی اجتماعی (Social Engineering)
این روش بر پایه روانشناسی استوار است و با ایجاد حس اضطرار یا اعتماد، اطلاعات را استخراج می‌کند، بدون نیاز به ابزارهای فنی پیشرفته.
۱۳. فیشینگ در شبکه‌های اجتماعی (Angler Phishing)
هکرها حساب‌های جعلی در پلتفرم‌هایی مانند توییتر یا اینستاگرام ایجاد می‌کنند و با پیام‌های مستقیم کاربران را فریب می‌دهند.
۱۴. فیشینگ پیامکی (Smishing)
پیامک‌های جعلی حاوی لینک یا درخواست اطلاعات ارسال می‌شود، اغلب با موضوعاتی مانند بسته پستی یا جایزه.
۱۵. حمله مرد میانی (Man-in-the-Middle)
در این نوع حمله مهاجم به عنوان فرد سوم بین کاربر و سرویس واقعی قرار می‌گیرد و اطلاعات در حال انتقال را رهگیری می‌کند.
۱۶. جعل وب‌سایت (Website Spoofing)
در این حمله نسخه‌ای دقیق از سایت واقعی ساخته می‌شود تا اطلاعات ورود کاربران را جمع‌آوری کند..
۱۷. جعل دامنه (Domain Spoofing)
در این روش دامنه‌ای مشابه دامنه واقعی (مانند amaz0n.com) ایجاد می‌شود تا ایمیل یا سایت جعلی معتبر به نظر برسد.
۱۸. فیشینگ تصویری (Image Phishing)
در این نوع حملی فیشینگ کدهای مخرب داخل فایل‌های تصویری یا تبلیغات پنهان می‌شوند تا با باز کردن، اجرا گردند
۱۹. فیشینگ موتور جستجو (Search Engine Phishing)
در این نوع حمله سایت‌های جعلی به گونه‌ای بهینه‌سازی می‌شوند که در نتایج جستجو بالا ظاهر شوند و کاربران را فریب دهند.
تفاوت فیشینگ و اسپوفینگ (Spoofing)
فیشینگ تلاش می‌کند اطلاعات حساس قربانی را سرقت کند، در حالی که اسپوفینگ هویت یک منبع معتبر را جعل می‌کند تا قربانی را فریب دهد.
| ویژگی | اسپوفینگ (Spoofing) | فیشینگ (Phishing) |
| هدف | جعل هویت منبع معتبر برای فریب قربانی | سرقت اطلاعات حساس یا پول از قربانی |
| قربانی | اغلب افراد یا سازمان‌های خاص با داده‌های ارزشمند | افراد عمومی، گاهی هدفمند (Spear-phishing) |
| تکنیک حمله | استفاده از هویت جعلی فرستنده مانند ایمیل، شماره تلفن یا وب‌سایت | ایمیل‌ها یا وب‌سایت‌های جعلی برای جمع‌آوری اطلاعات |
| استراتژی‌های رایج | Email spoofing، Caller ID spoofing، DNS spoofing، وب‌سایت جعلی | Spear-phishing، Vishing، Smishing، فرم‌ها و لینک‌های جعلی |
خطرات حمله فیشینگ
حمله فیشینگ می‌تواند به سرقت اطلاعات شخصی، خسارت‌های مالی سنگین و نفوذ به سیستم‌های حساس منجر شود، به‌طوری که در سال ۲۰۲۵ بیش از ۹۰ درصد سازمان‌ها حداقل یک بار قربانی آن شده‌اند.
خطرات حمله فیشینگ اغلب زنجیره‌ای هستند و از یک اشتباه کوچک شروع می‌شوند؛ مثلاً یک ایمیل جعلی می‌تواند کل شبکه را به خطر بیندازد. برخی از اصلی‌ترین خطرات عبارتند از:
- سرقت مالی و هویتی: دسترسی به رمزها یا کارت‌های بانکی، حساب‌ها را خالی می‌کند یا هویت را برای کلاهبرداری‌های بیشتر می‌دزدد.
- آلودگی به ویروس و باج‌افزار: سایت‌های جعلی بدافزار نصب می‌کنند که فایل‌ها را قفل کرده و باج می‌طلبد.
- نفوذ سازمانی: در شرکت‌ها، یک قربانی می‌تواند راه ورود به داده‌های محرمانه را باز کند و جریمه‌های قانونی به دنبال داشته باشد.
- کلاهبرداری‌های هوشمند با هوش مصنوعی: استفاده از صدای یا متن جعلی، فریب را آسان‌تر کرده و ریسک را افزایش می‌دهد.
چگونه حملات فیشینگ را بشناسیم و با آن مقابله کنیم؟
شناسایی حملات فیشینگ از روی نشانه‌های ساده شروع می‌شود؛ این نشانه‌ها اغلب در ایمیل، پیامک یا سایت‌ها ظاهر می‌شوند و با کمی دقت، می‌توانید آن‌ها را تشخیص دهید. در ادامه، به مهم‌ترین نشانه‌ها اشاره می‌کنیم تا بتوانید سریع واکنش نشان دهید.
زبان تهدیدآمیز یا فوری
پیام‌هایی که می‌گویند «حساب شما قفل می‌شود» یا «فوری اقدام کنید»، اغلب جعلی هستند و هدفشان ترغیب به اشتباه سریع است.
آدرس فرستنده مشکوک
اگر ایمیل از آدرسی مثل “[email protected]” بیاید (با غلط املایی یا دامنه ناآشنا)، به جای آدرس رسمی، مراقب باشید.
لینک‌ها یا پیوست‌های غیرمنتظره
لینک‌هایی که با hover کردن، آدرس واقعی‌شان متفاوت است، یا فایل‌هایی که ناگهان ارسال شده‌اند، خطرناکند.
درخواست اطلاعات حساس
هیچ شرکت معتبری رمز عبور یا جزئیات کارت را از طریق ایمیل نمی‌پرسد؛ این نشانه اصلی فریب است.
غلط‌های املایی یا طراحی ضعیف
لوگوهای کج یا متن پر از اشتباه، نشان‌دهنده سایت یا ایمیل جعلی است.
راهکارهای عملی مقابله با فیشینگ
مقابله با فیشینگ از عادت‌های ساده روزمره آغاز می‌شود و ریسک آن را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد، به شرطی که همیشه از منابع رسمی پیگیری کنید و از کلیک روی لینک‌های مشکوک خودداری نمایید.
- رمزهای عبور قوی و متفاوت برای هر حساب ایجاد کنید و تأیید دو مرحله‌ای را فعال سازید تا حساب حتی در صورت لو رفتن رمز، امن باقی بماند.
- ایمیل‌ها را بدون باز کردن پیوست‌ها بررسی کنید و از ابزارهای پیش‌نمایش لینک بهره ببرید تا مقصد آن را مشاهده نمایید.
- در صورت وجود شک، مستقیماً با شرکت تماس بگیرید.
- هر حمله مشکوک را به مقامات سایبری مانند پلیس فتا گزارش دهید تا دیگران نیز از آن ایمن بمانند.
ابزارهای کمکی برای پیشگیری
ابزارهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مانند نگهبانان هوشمند عمل می‌کنند و ترافیک مشکوک را فیلتر می‌نمایند؛ برای نمونه، فایروال جلوی دسترسی‌های ناخواسته را می‌گیرد و در برابر حملاتی مانند حمله DDoS که گاهی با فیشینگ ترکیب می‌شود، مؤثر است. برخی از ابزارهای رایج به صورت موارد زیر هستند:
- آنتی‌ویروس‌هایی مانند Avast یا Malwarebytes را نصب کنید که لینک‌ها را به طور خودکار بررسی کرده و فیشینگ را تشخیص می‌دهند.
- افزونه‌های مرورگر مانند HTTPS Everywhere یا uBlock Origin را به کار گیرید که سایت‌های ناامن را مسدود می‌کنند.
- در سطح سازمانی، نرم‌افزارهایی مانند KnowBe4 را استفاده کنید که حملات شبیه‌سازی‌شده را برای آموزش کارکنان فراهم می‌آورند.
- سیستم‌عامل و برنامه‌ها را به طور منظم به‌روزرسانی کنید تا حفره‌های امنیتی بسته شوند.
فیشینگ در شبکه‌های اجتماعی چگونه است؟
فیشینگ در شبکه‌های اجتماعی از طریق حساب‌های جعلی یا پیام‌های مستقیم اجرا می‌شود، جایی که کلاهبرداران خود را به عنوان دوستان، برندهای معروف یا فرصت‌های سودآور معرفی می‌کنند. این حملات بر پایه اعتماد کاربران بنا شده و اغلب با وعده‌های جذاب مانند تخفیف‌های ویژه، جوایز یا کمک‌های فوری همراه هستند.
کاربران در پلتفرم‌هایی مثل تلگرام، اینستاگرام یا توییتر به این پیام‌ها پاسخ می‌دهند و بدون متوجه شدن، به لینک‌های جعلی یا فرم‌های ورود اطلاعات هدایت می‌شوند. این روش به دلیل حجم بالای تعاملات روزانه، بسیار رایج است و می‌تواند اطلاعات شخصی را به سرعت سرقت کند.
جمع‌بندی
حملات فیشینگ تهدیدی مداوم در فضای دیجیتال است که با شناخت نشانه‌ها، انواع و راهکارهای ساده قابل مدیریت می‌شود. آگاهی شخصی، استفاده از ابزارهای امنیتی و پیگیری مستقیم از منابع معتبر، بهترین دفاع در برابر این کلاهبرداری‌هاست. با اجرای این نکات، می‌توانید با اطمینان بیشتری در اینترنت فعالیت کنید و از اطلاعات‌تان حفاظت نمایید.
سوالات متداول
فیشینگ چیست؟
فیشینگ نوعی کلاهبرداری سایبری است که مهاجمان با جعل هویت افراد یا شرکت‌های معتبر، کاربران را فریب می‌دهند تا اطلاعات حساس مانند رمز عبور یا جزئیات بانکی را لو دهند.
فیشینگ در شبکه‌های اجتماعی چگونه اتفاق می‌افتد؟
فیشینگ در شبکه‌های اجتماعی از طریق حساب‌های جعلی یا پیام‌های مستقیم با وعده‌های جذاب مانند جوایز یا کمک‌های فوری رخ می‌دهد و کاربران را به سایت‌ها یا فرم‌های جعلی هدایت می‌کند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر فیشینگ هستند؟
کاربران تازه‌کار، افراد سالمند و کسانی که به پیام‌های ناشناس سریع اعتماد می‌کنند، بیشتر در معرض خطر فیشینگ قرار دارند.
آیا آنتی‌ویروس‌ها می‌توانند جلوی فیشینگ را بگیرند؟
آنتی‌ویروس‌ها می‌توانند لینک‌های مشکوک و بدافزارهای مرتبط با فیشینگ را تشخیص دهند، اما برای حفاظت کامل، ترکیب آن‌ها با آگاهی شخصی و تأیید دو مرحله‌ای ضروری است.
